برق (مفردات‌نهج‌البلاغه)برق (به فتح الف و سکون راء)، بروق (به ضم باء و راء) یا بارق از مفردات نهج البلاغه، به معنای نور و برقِ نوری که از ابر می‌جهد، می‌باشد که حضرت علی (علیه‌السلام) در خصوص اصحاب جمل و همچنین در مقام دعا از این واژه استفاده نموده است. ۱ - مفهومشناسیبَرق به معنای نور آمده است. در لغت عرب، برق نوری است که از ابر می‌جهد. جمع این واژه نیز، بروق است. ۲ - کاربردهاامام (علیه‌السلام) در مقام دعا در خصوص جهش برق نور از ابر فرموده است: «اللهم ... و انزل علینا سماء مخضلة مدرارا‌هاطلة ... غیر خلّب برقها و لا جهام عارضها ...؛ خدایا برای ما نازل کن بارانی پر آب پر فائده و ریزنده، که برقش خلب و امیدوار کننده بی‌باران نیست، و ابرش که ظاهر می‌شود فقط ابر خالی نیست.» گاهی اوقات مراد از این واژه تحرک و تلاش و تهدید و امثال آن است؛ چنان‌که درباره اصحاب جمل فرموده است: «و قد ارعدوا و ابرقوا و مع هذین الامرین الفشل و لسنا نرعد حتّی نوقع و لا نسیل حتی نمطر؛ این‌ها رعد و برق کردند ولی آخر آن‌دو، ترس و سستی بود، اما ما رعد نمی‌کنیم تا باران بریزیم و سیل جاری نمی‌کنیم مگر آن‌که باران ببارانیم.» یعنی به عبارت دیگر آن‌ها تهدید و منم منم کردند، ولی آخرش هیچ شد ولی ما اگر وعده دهیم حتما عمل می‌کنیم. همچنین آن حضرت در بیانی با استفاده از واژه «بروق» که جمع این واژه می‌باشد؛ فرموده‌اند: «اکثر مصارع العقول تحت بروق المطاع؛ اکثر قتلگاه‌های عقل‌ها زیر نورهای طمع‌هاست.» «بارق» یکی از مشتقات این واژه به معنای شی‌ء متلالی‌ء و نورانی آمده است. ابر با برق نیز همی معنی را دربر دارد، چنان‌که در خطبه ۱۹۱ نهج البلاغه، آمده است. گاهی اوقات نیز به شمشیر بارقه می‌گویند به علت برّاق بودن آن؛ همانطورکه در خطبه ۱۰۱ نهج البلاغه، آمده است: «و برقت بوارقه؛ و برق زد شمشیرهای او.» ۳ - پانویس۴ - منبعقرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «برق»، ص۱۲۹-۱۳۰. |